Pam mae dylunio yn bwysig

Mae dylunio da yn hanfodol i greu lleoedd da, datblygu cynaliadwy, cynhwysiant cymdeithasol a rhoi gwerth cyhoeddus hirdymor. Mae’n manteisio i’r eithaf ar ddefnydd effeithlon o dir ac adnoddau eraill, yn cyfrannu at weithlu medrus ac yn cyflawni ansawdd amgylcheddol gwell er mwyn sicrhau ansawdd bywyd a llesiant gwell i bobl Cymru.

Mae amgylchedd adeiledig sydd wedi’i ddylunio a’i gysylltu’n dda yn rhoi dewisiadau teithio a thrafnidiaeth i bobl, yn cynnig mynediad rhwydd at gyfleoedd gofal iechyd, addysg a gwaith, mae’n gynhwysol ac yn hawdd i bawb ei ddefnyddio, mae’n llawn lleoedd dymunol a phleserus i fyw ynddynt.

Mae dylunio da yn bwysig oherwydd ei fod yn gwneud y canlynol:

• Symleiddio cymhlethdodau
• Gwneud lleoedd, cynnyrch ac adeiladau’n fwy deniadol
• Canolbwyntio ar wneud pethau’n hawdd i’w defnyddio, yn hygyrch ac yn gynhwysol
• Defnyddio adnoddau ac ynni’n effeithlon
• Lleihau risgiau, gwastraff a chostau oherwydd camgymeriad neu newid heb ei gynllunio
• Ychwanegu gwerth ac yn gwella budd y cyhoedd

Mae prosesau ac arferion amgylchedd adeiledig yn gyfrifol yn uniongyrchol am oddeutu 25% o ôl troed carbon y DU – mae hyn yn codi i 42% os ydym yn cynnwys trafnidiaeth arwyneb (UKGBC, 2022); Gwaith adeiladu, dymchwel a chloddio sy’n cynhyrchu dros 60% o gyfanswm gwastraff y DU (Llywodraeth y DU, 2022). Mae echdynnu deunyddiau a mwynau yn disbyddu mwy fyth o adnoddau y mae pen draw iddynt, ac mae’n newid amodau amgylcheddol yn sylweddol – llwybrau afonydd, sefydlogrwydd tirffurfiau, ansawdd yr aer rydym yn ei anadlu.

Mae astudiaethau yn y DU a rhai Rhyngwladol sy’n datgelu achosion a chostau gwallau adeiladu y gellid bod wedi’u hosgoi yn cyfeirio at fethiannau ar gamau dylunio’r rhan fwyaf o brosiectau gan nodi bod ‘costau uniongyrchol y gwallau y gellid bod wedi eu hosgoi a fesurwyd yn cyfrif am tua 5% o werth y prosiectau hynny, sy’n cyfateb i tua £5 biliwn y flwyddyn ar draws y sector adeiladu yn y DU – sy’n uwch na lefelau elw cyfartalog ar draws y diwydiant (tua 3%). Mae’r sefyllfa’n gwaethygu’n sylweddol pan fyddwn yn cynnwys costau anuniongyrchol a rhai heb eu mesur, ac mae amcangyfrifon o gyfanswm y costau’n amrywio rhwng 10% a 25% o gost y prosiect neu rhwng £10 a 25 biliwn y flwyddyn ar draws y sector (ffynhonnell GIRI UK).

Yn y camau dylunio y mae saith o’r deg prif reswm gwirioneddol dros gamgymeriadau costus y gellir eu hosgoi a nodwyd yn yr ymchwil – sy’n ganran o saith deg y cant. Mae ffactorau allweddol yn eu plith – diffyg amser ar gyfer dylunio a diwylliant gwael mewn perthynas ag ansawdd.

Dangosodd adroddiad Design Economy: People, Places and Economic Value 2022 werth yr economi ddylunio i Gymru a’r DU. Mae’r adroddiad yn datgelu bod yr economi dylunio yn tyfu ddwywaith yn gynt na chyfartaledd y DU, gan gyfrannu £97.4bn mewn Gwerth Ychwanegol Gros (GVA) i economi’r DU, gyda chynnydd o 18% yng Ngwerth Ychwanegol Gros Cymru, a gododd i £2 biliwn. Mae’r data hefyd yn datgelu diwydiant sylweddol a medrus, sy’n cyflogi 1.97 miliwn o bobl – un o bob ugain o weithwyr – yn y DU yn 2020, gan gynnwys pensaernïaeth, dylunio cynnyrch, ffasiwn, dylunio digidol, crefft a graffeg ynghyd â’r rheini sy’n gweithio mewn swyddi dylunio gwasanaethau mewn sectorau eraill, fel y GIG a gwasanaethau ariannol. Yn 2019, roedd y sector dylunio yn gyfrifol am fwy na £70bn mewn allforion, gan gynnwys gwaith a gomisiynwyd ar gyfer prosiectau tramor o’r DU.

Mae graddfa’r hyn y mae angen i’r DU ei ddylunio – a’i ail-ddylunio – i gyrraedd targedau sero net erbyn 2050 yn enfawr. Mae dylunwyr yn dod â gwerth aruthrol mewn sawl ffordd – siapio gwasanaethau a mannau cyhoeddus, creu cartrefi a chymdogaethau o ansawdd da, ac mae ganddynt rôl hollbwysig mewn sawl disgyblaeth, gan sicrhau y gall ein hamgylchedd adeiledig a’n seilwaith trafnidiaeth yn ei gyfanrwydd, sicrhau ansawdd a manteision ehangach i’r cyhoedd.